We varen loodrecht op de stroming van de Ganges. Het is vroeg in de morgen en ik baal dat ik geen fles water in m’n tas heb gestopt. Naast me zit een jongetje met slaperige ogen voor zich uit te staren, hij werd vijf minuten geleden gewekt door ons geroep vanaf de kade. Vader, zoon en de kleine groene roeiboot vormen een vaste drie-eenheid. Ik zou ze in de dagen die volgen nog vaak tegenkomen.

Het is rustig op het water, je zou het nog nacht kunnen noemen. De zon is net op maar zij verschuilt zich nog achter de nevel, ze kan ieder moment tevoorschijn komen. De warmte zal beetje bij beetje toenemen, alsof iemand langzaam de knop van de kachel opendraait. We naderen de andere kant van de rivier en de boot wordt voorzichtig naar de oever gemanoeuvreerd. De overkant bestaat uit een uitgestrekte en onbewoonde zandvlakte. Los van het zand, wat afval en zwerfhonden is hier niets.

Plotseling schreeuwt het jongetje iets in Hindi, het klinkt enthousiast. Ik volg zijn blik en daar in het zand vindt het meest afgrijselijke plaats dat ik ooit heb gezien. Op vijf meter van onze boot steekt een bruine zwerfhond zijn bek vol in de opengereten buik van een dood lichaam. Daar ligt het skelet van een mens met hier en daar wat flarden vlees. Het lijk is in verre staat van ontbinding, het kaal gevreten onderlichaam heeft enkel nog wat taaie ligamenten over om de botten aan elkaar te houden. Het opgezwollen maar verder intacte hoofd maakt de situatie levensecht. De hond kijkt niet op of om en het kind is alweer druk bezig met het aanmeren van de kleine roeiboot. Even later en terug aan de andere kant van het water kijkt het kind geschrokken op bij het zien van een dood visje.

De vis was net iets kleiner dan de missende hand van de man in het zand.

Ik ben in Varanasi, dit is volgens velen een van ’s werelds meest excentrieke en bizarre steden. Voor 900 miljoen mensen is dit de heiligste plek op aarde. Al 3.800 jaar wonen mensen langs de heilige rivier en de stad speelt een belangrijke rol in de heilige sages en schriften van het Hindoeïsme. Brede stenen trappen rijzen op vanuit het water en geven toegang tot de rivier, dit zijn de ghats. De ghats vormen al eeuwenlang het middelpunt van de heilige stad.

De achtentachtig ghats hebben elk hun eigen rol en verhaal. Twee zijn burning ghats, hier brandt het eeuwige vuur van Lord Shiva. Het is dit vuur waarmee elke dag 200 overleden Hindu’s op brandstapels worden verbrand. De crematies gaan dag en nacht door en een verbranding bij de Ganges is de meest geëigende wijze om dit leven te verlaten. De ceremonie bij de rivier doorbreekt de eindeloze reïncarnatie cyclus, zo vindt de ziel eindelijk rust. Dit heet Moksha.

Vanuit afgelegen streken worden lichamen naar deze Noord-Indiase stad gebracht. Op een constructie van bamboe wordt de overledene onder luid gezang door de stad getild. Vlak voordat het hout van de brandstapel wordt aangestoken wordt het lichaam voor de laatste keer ondergedompeld in de Ganges. De doop met het heilige water en de verbranding met het eeuwige vuur maakt de ziel vrij van al haar zonden, de weg naar de hemel is open.

Een enkeling is al zo zuiver dat de verbranding niet nodig is, dit geldt bijvoorbeeld voor heiligen en voor hen die overleden zijn na de beet van een cobra. Zij worden midden in de Ganges te water gelaten. Vastgebonden aan een steen zinkt het lichaam naar de bodem van de rivier. Ik had mijn verkapte anatomieles dus waarschijnlijk te danken aan iemand die geen knopen kan leggen.

Na het aanschouwen van zoiets naars gaat het leven gelukkig gewoon door en ik heb inmiddels goed kennis kunnen maken met Varanasi. Het is een plek waar waanzinnig veel gebeurt, ik kan uren zitten kijken naar de bedrijvigheid langs de Ganges. Na een poosje valt mijn blanke aanwezigheid niet meer zo op en meng ik beter tussen de Indiërs.

Mannen gehuld in traditionele kleding wandelen over de opgedroogde ghats, fors gespierde stieren staan langs het water en tussen dit alles lopen de Indiase en Westerse toeristen. Ik bevind mij hier in drie eeuwen tegelijk, toch confronteert het minder met elkaar dan je zou verwachten. Het is in balans; de uitgestrekte kalme rivier brengt de chaos op het droge in evenwicht en de eenzame obsessieve gelovigen harmoniseren de ontelbare Indiase families.

Achter het water begint de stad. Hier staan statige gebouwen en tempels kriskras verspreid. Een echt stadsplan is er niet, het is een doolhof van kleine steegjes en straatjes. Op de meeste stukken is het te smal om naast elkaar te kunnen lopen, toch schiet er hier en daar een motor of brommer voorbij. Het hoge geluid van het getoeter van deze dingen krast op m’n trommelvliezen, het is een geluid waar ik nooit aan zal kunnen wennen. Overal zie je snel hijgende honden naarstig zoeken naar wat schaduw. De arme dieren hebben de grootste moeite om hun warmte te verliezen. Het zijn er ook veel te veel en om de zoveel minuten wordt er onder luid geblaf een territoriumstrijd ontketent. Als ik door de smalle straatjes dwaal ben ik continu de weg kwijt, maar net als al het bovenstaande heeft ook dit zijn charme.

Tijdens het reizen komen mensen met een rotvaart je leven binnen en schieten ze er even snel weer uit. Je staat beiden open voor contact en de eerste oppervlakkige woordwisselingen sla je al te graag over, daar heb je er immers al genoeg van gehad. Je hebt alle tijd van de wereld en je naasten zijn ver weg. Het zijn vaak bijzondere ontmoetingen, aan het eind weet je dat je elkaar waarschijnlijk nooit meer ziet.

De fotograaf uit Brabant vormt hierop een uitzondering. Kort na aankomst in Varanasi kwam ik Peter weer tegen. Het contact voelde vertrouwd, het was alsof ik hem al jaren kende. Zijn project over de heiligen van India brengt hem hier in Varanasi, de komende maanden zal hij de tegen de stroming in van de Ganges omhoog reizen. Onderweg naar de bron in de Himalaya maakt hij portretfoto’s van de vele excentrieke gelovigen die hij ontmoet.

Ik bood aan om Peter te assisteren tijdens mijn verblijf in Varanasi. Als assistent van een fotograaf leer je te observeren, de juiste technieken te gebruiken en natuurlijk alles over licht. Daarnaast was dit geen studiowerk maar een zoektocht naar eerlijke en intrigerende portretten. We hebben dagen lang door de oude stad geslenterd, verscheidene ashrams (soort Hindoeïstisch klooster) bezocht en geprobeerd zoveel mogelijk contact te leggen met bijzondere gelovigen. Een goed portret maak je niet zonder eerst uitgebreid kennisgemaakt te hebben, het heeft in dat opzicht niets gemeen met het vluchtige van de meeste andere vormen van fotografie.

Het Hindoeïsme is een ingewikkeld en uitgebreid geloof en hoewel ik het beetje bij beetje begin te begrijpen denk ik met heimwee terug naar die kinderbijbel van vroeger: Adam, de Ark en Mozes blijven een stuk laagdrempelliger dan Dharma, Vishnu en de sadhu.

Deze laatste is wel belangrijk voor het verhaal, want het zijn de sadhu’s die we zo mooi mogelijk wilde portretteren. Sadhu betekent letterlijk ‘volbrengen [van het hogere doel]’ in het Sanskriet en hoewel ze een klein aantal beslaan spelen ze een belangrijke rol binnen het Hindoeïsme. Deze heiligmannen verlaten hun familie, zweren al hun bezittingen af en wijden de rest van hun leven aan de goden. Met niks meer dan een knapzak en gehuld in oranje gewaden trekken ze door India en Nepal.

De sadhu mediteert en is volledig toegewijd aan het bereiken van Moksha, de bevrijding uit de continue levenscyclus. Zij zijn grotendeels onschendbaar voor de wet en ongebonden aan al het aardse; zelfs voor de staat bestaan ze niet meer. De sadhu leeft aan de rand van de maatschappij. Ze worden enorm respecteerd, vaak zelfs aanbeden als een God. Maaltijden en onderdak worden hen verstrekt en ook reizen met de trein kost hen niets. Het simpele maar tegelijkertijd zeer spirituele bestaan is indrukwekkend.

Voordat we verdergaan moet ik jullie voorstellen aan Gaurev, hij speelt de rol van gids in dit verhaal. De taalbarrière en de chaos van de stad maakt werken zonder gids vrijwel onmogelijk. Hij vertaalt en leidt de weg, op zoek naar zeldzame ontmoetingen. Hij is geboren in Varanasi en was trots als een pauw dat hij na vele jaren eindelijk als gids op TripAdvisor te vinden was. Wat voor mij volgde, was een stage waar de co-schappen bij in het niet vallen; een week lang iedere dag om en nabij 04:00 opstaan om het beste licht te vangen en vervolgens in de hete middagzon opzoek te gaan naar meer bijzondere gelovigen.

De sadhu is volledig onafhankelijk en leeft zonder bezittingen. Dit betekent dat ze vaak op de traptreden van de ghats overnachten, maar velen zoeken ook de geborgenheid op van een ashram. Vol romantische verwachtingen en idealen stapten Peter en ik een grote en bekende ashram binnen. De reclameblokken van RTL 4 waren nog nooit zo ver weg, hierbinnen zou het sobere maar oh zo rijke leven van de Indiase heiligman ons volledig overweldigen.

We worden gevraagd te gaan zitten op een oud stoffig kleed. Naast ons staan twee vierkante houten bedden en als we ons best doen en onze rug strekken kunnen we de Ganges beneden zien stromen. De ruimte om ons heen is kaal en ingetogen, het is er hoofdzakelijk wit met een aantal dikke zuilen om het plafond te dragen. Alles dat een kleur heeft is van hetzelfde diepe oranje.

Naast ons zitten mannen met woeste baarden en karakteristieke koppen. De komst van westerlingen is alles behalve dagelijks, onze plek op de grond laat zien hoe de verhoudingen liggen.

Het is spannend, wij zijn hier om hen te vragen om met ons mee te werken. We moeten hen overtuigen van de waarde en authenticiteit van het project. We zijn al een eind gekomen, maar hebben nog niks.

Onze gids krijgt een plastic tuinstoel aangereikt en hij gaat voor ons zitten. Zo heeft zich een kring gevormd in de ashram. We worden kort voorgesteld en Gaurev introduceert het project. Er wordt in een hoog tempo Hindi gesproken en ik heb zelfs moeite om de sfeer van het gesprek te volgen. Ik bekijk de gids, het valt me op dat het Ralph Lauren logo een beetje scheef op z’n linker borst is gestikt. Hij probeert een zo nonchalant mogelijke houding aan te nemen, hij zit onderuit gezakt op de plastic stoel en hij houdt z’n kin hoog in de lucht tijdens het praten. Zijn attitude vloekt met de aard van de situatie, het klopt niet.

De sadhu’s dragen lange wildgroeiende baarden, sommige groeien al twintig jaar. De huid is beschilderd met vegen van as en het haar is gevlochten tot reusachtige dreadlocks. Iedere ochtend baden ze in in de Ganges en ze onttrekken zich al decennia lang aan seks en andere behoeftenbevrediging. Ik voel me wat klein tussen deze belangrijke mannen, dat gevoel wordt alleen maar groter op het moment dat er twee jonge kinderen binnenkomen. Met teneergeslagen hoofden reiken ze naar de voeten van de oudste heiligman, een teken van eerbied in deze cultuur.

Peter en ik kijken elkaar vol onbegrip aan, onze gids vertaalt nauwelijks wat er gaande is. Plots worden we vanuit het niets betrokken bij het gesprek. Opeens begint het te dagen; het blijkt al die tijd over geld te zijn gegaan. Donaties aan de ashram, een gift aan de betrokken sadhu, er is duidelijk over nagedacht. Het gesteggel over geld gaat door en ik word overvallen door een plotselinge ingeving. Naast me bedient een van de sadhu’s op intuïtieve wijze zijn iPhone, ik zie een metalen horlogebandje om een pols hangen en als ik achterom kijk, staat er zelfs een televisie in de hoek van de ruimte. Voordat ik heb kunnen wennen aan de nieuwe situatie gaan de onderhandelingen van start. Ik blijf me stevig vasthouden aan het romantische beeld van de immateriële Indiase heiligman, maar dit idee brokkelt langzaam steeds verder af. Er wordt zelfs gesproken over bonnetjes, werkelijk waar! Veel toegevoegd heb ik niet, maar ik had wel het laatste woord. Met iets teveel emotie in mijn stem vertelde ik de mannen met baarden dat ik het belachelijk vond dat we al ruim een half uur over geld aan het steggelen waren. Vertalen was niet nodig, we stonden op en liepen weg.

Deze poppenkast had ons gedesillusioneerd buiten achter gelaten. Daar ging ons sprookje, jammer dat het leven zulke onschuldige idealen zonder waarschuwing kan wegvagen. Het was misschien ook naïef om te denken dat zo’n man anderhalf uur lang onder onze paraplu met artificiëel licht zou willen staan. Alles in de wereld is al eens gefotografeerd, deze verfijnde koppen zéker meer dan eens. Ook blijkt opnieuw dat tijd en haar kameraad ‘de vooruitgang’ overal z’n effect kent, zo’n iPhone past ook gemakkelijk in een knapzak.

We gingen de dagen die volgden door met het project. Soms voor een handdruk met daarin 500 roepie maar af en toe was ons verhaal alleen al voldoende. Soms was ik gedwongen om mee te doen met de sadhu’s, zo zat ik om 05:15 aan een pijpje met hasj te lurken. Die ochtend was ik de lachende assistent. Ik heb Varanasi in die week op een ongebruikelijke maar mooie manier leren kennen.

Die Gaurev hebben we trouwens na een paar dagen moeten ontslaan. Hij leek af en toe wel een karikatuur, dan stond hij daar in zijn t-shirt van de Sex Pistols naast drie mannen in klassieke gewaden. In iedere ontmoeting hield hij ons aan de oppervlakte, wat had ik graag goed Hindi gesproken om in gesprek te kunnen gaan met deze interessante persoonlijkheden. Ik heb de toren van Babel zelden zo vervloekt.

In de tijd die tussen het werken overbleef heb ik mezelf urenlang verwonderd en vermaakt rondom de burning ghat. Ik dronk chai tussen stapels hout zo hoog als huizen, dan keek ik vanaf een gammel bankje toe hoe het hout nauwkeurig werd gewogen op antieke weegschalen. Ik zag mannen met ontblote bovenlijven stronken van tientallen kilo’s op hun schouder naar de vuurplaats tillen. Een volwassen lichaam heeft zo’n 280 kilo hout nodig om volledig te verbranden, er wordt hardhandig in het vuur geprikt zodra er een lichaamsdeel uit de vlam dreigt te vallen.

Ja, in Varanasi is de dood heel gewoon. Daar kunnen wij nog best iets van leren. Het is de enige zekerheid die we hebben, laten we dan ook ophouden met de romantische illusie dat we onsterfelijk zijn. Dan schrikken we wat minder bij het onvermijdelijke. Dat sprookje kan er ook nog wel vanaf.

We schrijven nog steeds non-fictie, al kan ik me best voorstellen dat jullie sommige passages niet voor mogelijk houden. Ik heb getwijfeld maar toch besloten de foto’s van de zwerfhonden en het lijk op internet te zetten. Het hoort bij het verhaal, en het is hier doodnormaal. Het is absoluut niet mijn intentie om te shockeren.  Klik enkel op de link als je het echt wilt zien, de beelden zijn vrij schokkend. Link naar externe fotobank: foto 1 en foto 2

De leuke foto’s staan hieronder!